یکی از رمزهای موفقیت در هر کاری، استفاده از تجربه کسانی است که قبلا در آن کار زحماتی کشیده و نتایج خوبی گرفته اند . برای موفقیت بیشتر در کلاسداری برای کودکان و نوجوانان و جوانان نیز می توان از تجربه های دیگران استفاده کرد . آنچه در ذیل می آید حاصل تجربه کلاسداری مربیان موفق است که به صورت توصیه هایی به مربیان محترم تقدیم می گردد .

معنویت

مؤثرترین مربی در روح و جان کودکان و نوجوانان با معنویت ترین آنها است; پس:

1 - توکل بر خداوند و توسل به معصومین علیهم السلام بویژه حضرت فاطمه زهراعلیها السلام و حضرت مهدی علیه السلام را فراموش نکنیم .

2 - با کودکان و نوجوانان رابطه معنوی و روحی داشته باشیم; لازمه این رابطه معنوی، نگرش به آنان به عنوان بندگان خداست .

3 - با نام خدا درس را شروع کنیم و بعد از آن، حمد خدا و درود بر پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله و ائمه معصومین علیهم السلام را فراموش نکنیم .

4 - پیش از هر دوره کلاسداری - در ماه رمضان یا تابستان - دو رکعت نماز بخوانیم و از خدا بخواهیم که ما را در تدریس و هدایت مخاطبین موفق بدارد .

5 - به ارزشها و آرمانها و اصول اسلامی متعهد و مقید باشیم .

6 - حتی الامکان با وضو و طهارت وارد کلاس شویم .

7 - کار تربیتی با کودکان و نوجوانان را وظیفه شرعی بدانیم نه یک شغل معمولی و به کار خویش بعنوان یک کار معنوی ایمان و اعتقاد قلبی داشته باشیم .

8 - از احادیث صحیح و معتبری - که مباحث اخلاقی و معنوی را بیان می کنند - در تدریس خود استفاده کنیم .

9 - در صورتی که کلاس ما غیر از آموزش قرآن بود، پیش از تدریس، آیه ای از قرآن و یا حدیثی از معصومین علیهم السلام را بخوانیم .

10 - حتی الامکان با یاد ابا عبدالله الحسین علیه السلام سخنرانی خود را پایان دهیم .

11 - پس از پایان یک دوره یا ترم یا ماه رمضان و تابستان، دو رکعت نماز شکر بخوانیم .

21 - با دعا درس را به پایان برسانیم .

13 - از طریق انس با قرآن و عترت، نور معنویت را از قرآن و احادیث ائمه علیهم السلام گرفته و در قلب شاگردان بتابانیم .

محبوبیت

امام علی علیه السلام: «ثلاث یوجبن المحبة; حسن الخلق و حسن الرفق و التواضع; ⁽¹⁾ سه خصلت موجب محبت می شود: خوشخویی، مهربانی و فروتنی .»

محبوبیت استاد نزد کودکان و نوجوانان، اولین شرط تاثیرگذاری او بر آنان است . وجود علاقه و محبت میان استاد و شاگرد نیز تا حد زیادی به میزان رعایت عدل و انصاف از طرف مربی بستگی دارد . البته از آنجا که شاگردان، هم از نظر جسمی و هم از نظر روحی و روانی با یکدیگر متفاوتند، در حل مشکلات روحی آنان نیز باید متفاوت برخورد کرد، پس:

1 - تفاوتهای فردی کودکان و نوجوانان را بشناسیم و با هر یک از آنها با توجه به شرایط روحی و جسمی، رفتاری مناسب داشته باشیم .

2 - نسبت به همه شاگردان، روحیه عفو و اغماض و ارفاق داشته باشیم و حتی الامکان عذر آنان را بپذیریم .

3 - رازدار و محرم اسرار شاگردان خود باشیم .

4 - برای کودکان، نوجوانان و جوانان، مشاور خوبی باشیم .

5 - از بکارگیری کلمه «من » در حد امکان خودداری کنیم .

6 - نام اشخاص را کمتر و در حد ضرورت ذکر کنیم .

7 - تلاش کنیم بیش از مدرس بودن مربی دلسوزی باشیم .

8 - شاگردان را هرگز به خود وابسته نکنیم .

9 - در مقابل شاگردان از زحمات اساتید خود و از فعالیت دیگران قدردانی و تشکر کنیم .

10 - هرگز رفتار غلط شاگردان را به منزله توهین به شخص خود تلقی نکنیم .

11 - زود عصبانی نشویم و بطور کلی از عصبانیت پرهیز کنیم .

12 - هرگز کودک و نوجوان متخلف را به عذرخواهی از خود مجبور نکنیم .

13 - سعی کنیم شرایط روحی شاگرد را درک کرده، و به احساسات او احترام بگذاریم .

14 - در هنگام نام بردن یا پاک کردن نام علماء و شخصیتهای اسلامی و دینی از روی تخته، احترام به آنان را فراموش نکنیم .

15 - ظرفیت روحی و استقامت در برابر مشکلات را در شاگردان تقویت کنیم .

آمادگی روحی

امام علی علیه السلام: «کن لینا من غیر ضعف و شدیدا من غیر عنف; ⁽²⁾ نرم خو باش بدون ضعف و قاطع باش بدون زور گوئی .»

به تجربه ثابت شده است که انتقال پیامهای تربیتی به کودکان، نوجوانان و جوانان نیازمند انرژی و روحیه بالائی است . چنانچه استاد با روحیه خوب خود بتواند روحیه شاگردان را حفظ کرده و حتی تقویت نماید، بیشتر می تواند بر آنان تاثیر گذارد، پس:

1 - کاملا بر بحث خود مسلط باشید تا با نشاط روحی و عاطفی تدریس کنید .

2 - با خوشرویی و نرمخویی تدریس کنید و چهره بشاش داشته باشید .

3 - در هنگام کسالت و غم و اندوه، برای تدریس در کلاس حاضر نشوید .

4 - سعی کنید برای ایجاد آمادگی روحی بیشتر در مخاطبان و جذابیت درس، احساسات و عواطف را برانگیزانید .

5 - در تدریس شور داشته باشید تا بتوانید شور آفرینی کنید . اگر می خواهید چنین باشید باید به گفته های خود ایمان داشته باشید .

6 - تا می توانید هنگام تدریس جوش نزنید و حرص نخورید .

7 - ثبات روحی و عاطفی داشته باشید .

8 - در هنگام عصبانیت و یا خواب آلودگی خود و یا شاگردان، تدریس نکنید، مگر اینکه آن را بر طرف نمایید .

9 - این نکته را فراموش نکنید که حتما باید خونسرد باشید، البته طوری رفتار نکنید که شاگردان احساس کنند مورد توجه شما نیستند .

10 - مواظب باشید احساسات و عواطف کودکان و نوجوانان را جریحه دار نکنید .

11 - هنگام تدریس اضطراب و نگرانی نداشته باشید .

12 - سعی کنید در مکان درس خود فضای عاطفی به وجود آورید .

13 - مشکلات و ناهماهنگیهای محیط آموزشی خود را طوری بیان نکنید که شاگردان نسبت به کلاس و درس شما دلسرد شوند .

14 - تدریس - بخصوص در ایام تعطیلی مدارس - نیازمند تفریح است . هم برای کودکان و نوجوانان و هم برای خود، به آن توجه کنید .

کیفیت آموزش

امام سجادعلیه السلام: «فاذا احسنت فی تعلیم الناس . . . زادک الله من فضله; ⁽³⁾ اگر مردم را خوب آموزش دهی، خداوند از فضل خود بر [دانش] تو بیفزاید .»

دنیای امروز آموزش، دنیای اصول، روشها و قالبهای آموزشی است . اگر مربی آموزش لازم را ندیده و از توان بالایی در این زمینه برخوردار نباشد، تدریس او حالتی خشک و خسته کننده به خود خواهد گرفت و کودکان، نوجوانان و جوانان، به آن علاقه چندانی از خود نشان نمی دهند . پس برای بالا بردن کیفیت آموزش خود و موفقیت بیشتر در آن لازم است که:

1 - در افزایش آگاهیها و محتوای علمی و درسی خود بکوشیم .

2 - از روشهای نوین تدریس آگاهی کامل داشته و توان بکارگیری آنها را در خود ایجاد کنیم .

3 - از محفوظات خوب و زیادی بهره مند باشیم تا بتوانیم در هنگام تدریس از آنها استفاده کنیم .

4 - برای هر درس مطالب نو و تازه ای داشته باشیم .

5 - از تجربیات درسی و تدریس دیگران بی بهره نمانیم .

6 - معمولا هنرمندی استاد در جلسه اول تدریس مشخص می شود، پس روی جلسه اول فکر و مطالعه بیشتری داشته باشیم و آن را دست کم نگیریم .

7 - از دسته بندی کردن مطالب - که در تفهیم مطالب نقش زیادی دارد - و داشتن ابتکار و خلاقیت در ارائه آنها غافل نمانیم .

8 - داشتن مطالعه همیشگی و نوشتن رئوس مطالب بر روی یک کاغذ به صورت دسته بندی شده و تدریس از روی آن را فراموش نکنیم .

9 - داشتن جزوه و متن درسی و برقرار نمودن ارتباط بین درسها و نکات تربیتی را از یاد نبریم .

10 - به کیفیت مطالب و تنوع آنها در هنگام تدریس توجه کنیم .

11 - سعی کنیم شاگردان ما در رابطه با درس فعالیت عملی داشته باشند .

12 - از محسوسات بیشتر از معقولات استفاده کنیم مگر در موارد نیاز و ضروری .

13 - تلاش کنیم از علوم مورد نیاز و مرتبط با درس خود بهره مند باشیم .

14 - در هنگام تدریس از موضوع درس و بحث خارج نشویم و خلاصه و جمع بندی و نتیجه درس را در آخر کلاس بیان کنیم .

15 - سعی کنیم اشکالات تدریس خود را رفع کنیم .

16 - بیش از ظرفیت و توانایی خود تدریس نکنیم که بیماریهای روحی و جسمی در پی دارد .

اخلاق

قرآن کریم می فرماید: «فبما رحمة من الله لنت لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک » ⁽⁴⁾ ; به سبب رحمت خداست که با آنها نرم خوی و مهربان گشتی و اگر تند خو و سخت دل بودی، از گرد تو پراکنده می شدند .»

رفتار استاد برای کودکان، نوجوانان و بخصوص جوانان الگوی عملی است . استاد در عمل نمودن به گفته های خود، نحوه برخورد با دیگران، سخن گفتن و حتی طرز نشستن، راه رفتن و پوشیدن لباس می تواند برای شاگردان خود الگو باشد . پس سعی کنیم:

1 - برنامه هایی جهت خودسازی اخلاقی و تربیتی خود داشته باشیم .

ذات نایافته از هستی بخش

کی تواند که شود هستی بخش

2 - در برخورد با کودکان، نوجوانان و جوانان، اخلاق اسلامی را رعایت کنیم .

3 - هنگام برخورد با شاگردان خود، به آنان سلام کنیم .

4 - در همه مراحل صبور بوده و سعه صدر داشته باشیم .

5 - خوش رو، خوش اخلاق، نرمخو، دارای اخلاص، تقوی و تواضع باشیم و از غرور بپرهیزیم .

6 - سعی کنیم در عمل کردن به اخلاق نیکو، سیر صعودی داشته باشیم که این بهترین ابزار برای جلب شاگردان سالهای قبل است .

7 - از فضل فروشی، خود بزرگ بینی، خود کم بینی و آزرده شدن از نقد و ایراد دیگران بشدت پرهیز کنیم .

8 - اشتباهات خود را توجیه نکنیم و ضمن اعتراف به آنها در رفع آنها بکوشیم .

9 - از تعصب بی جا اجتناب ورزیده و شهامت در گفتن کلمه «نمی دانم » را در خود تقویت کنیم .

10 - اگر در جلسه درس متوجه اشتباه خود شدیم، تا کودکان و نوجوانان متفرق نشده اند، آن اشتباه را برطرف کنیم .

11 - از یکدندگی، لجبازی، جدال و ستیزه جوئی بشدت پرهیز کنیم و با هیچ کدام از شاگردان کینه و خصومتی نداشته باشیم .

12 - از عیب جویی، تهمت زدن و توهین به شاگردان بپرهیزیم و ضمن مؤدبانه صدا کردن آنها، از پرخاشگری و انتقام جوئی پرهیز کنیم .

13 - به وعده هایی که در کلاس می دهیم وفا کنیم، بخصوص اگر وعده هدیه و جایزه باشد .

14 - به کودکان و نوجوانان طعنه نزنیم، زیرا آنها افراد حساسی هستند و ممکن است سخت آزرده شوند .

وقار مربی

امام علی علیه السلام: «وقار الحلم زینة العلم; ⁽⁵⁾ متانت بردباری زیور دانش است .»

از آنجا که رفتار مربی نشانگر شخصیت اوست و کودکان و نوجوانان دائما تحت تاثیر رفتارهای باطنی و ظاهری مربیان می باشند، شایسته است:

1 - طوری رفتار کنید که شاگردان احساس مسئولیت کنند .

2 - چیزی را به طرف شاگردان پرتاب نکنید .

3 - ابزار، وسایل و چیزهای دیگر را با خشونت از شاگردان نگیرید .

4 - داشتن «تیک » و عادات نامطلوب مانند بازی کردن با دکمه لباس یا موی سر و صورت زیبنده یک مربی نیست، سعی کنید آنها را از خود دور کنید .

5 - آراستگی ظاهر را رعایت کنید و اموری از قبیل شانه کردن موها، تمیز بودن لباسها، پاره نبودن لباسها و جورابها، واکس زدن کفشها و نظیف بودن بدن را فراموش نکنید .

6 - از بوی خوش - در صورتی که مفسده ای ایجاد نکند - استفاده کنید .

7 - یقه و دکمه های خود را پیش از تدریس در آینه ببینید .

8 - با چیزهایی که ممکن است تمرکز حواس دانش آموزان را از بین ببرد بازی نکنید; مانند بازی با گچ، تخته، خودکار، تسبیح، عمامه، عینک، بینی، گوش و . . .

9 - اگر گچ یا ماژیک از دست شما روی زمین افتاد، آن را بردارید .

10 - در صورت امکان، گاهی برای اشراف بیشتر بر کلاس و تنوع در حرکات، چند قدمی در بین شاگردان راه بروید .

11 - شاگردان را زیاد به خاطر تنبیه پای تخته سیاه نگه ندارید .

12 - اگر جراحت یا بیماری ظاهری دارید، در ابتدای درس درباره آن توضیح دهید تا ذهن شاگردان را در طول تدریس به خود مشغول نکند .

13 - برخی از شاگردان دارای نقص بدنی یا روانی هستند، از این رو حال آنان را رعایت کنید .

14 - ضمن جلوگیری از سوء استفاده شاگردان برای بیرون رفتن از کلاس اجازه دهید .

تواضع

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله: «من تواضع لله رفعه الله و من تکبر وضعه الله; ⁽⁶⁾ هر کس برای خدا فروتنی کند، خداوند او را بالا می برد و هر کس تکبر کند، خداوند او را پست گرداند .»

بزرگی و عظمت مربی ثمره تواضع و خلوص اوست، از اینرو:

1 - هرگز کودکان و نوجوانان را خدمت کار خود ندانید .

2 - طوری سخت گیری نکنید که مجبور شوید آن را کاهش دهید .

3 - به شاگردان خود اجازه سخن گفتن و سؤال کردن بدهید .

4 - سخن شاگردان خود را بی مورد قطع نکنید .

5 - انتظار نداشته باشید که شاگردان از شما اطاعت کورکورانه داشته باشند .

6 - با کودکان و نوجوانان برخوردی متواضعانه و مناسب داشته باشید .

7 - تجربیات تدریسی خود را در اختیار دوستان خود قرار دهید .

8 - اوقات استراحت و زنگ تفریح دانش آموزان را نگیرید .

9 - تا آنجا که امکان دارد شاگردان را از کلاس محروم نکنید .

10 - کودکان و نوجوانان را طوری هدایت کنید که خودشان اعمال و کردارشان را کنترل نمایند .

11 - بیش از اندازه در کار شاگردان دخالت نکنید .

12 - به حرف شاگردان خود گوش دهید و حتی به تذکرات آنان توجه کنید .

13 - برای کودکان و نوجوانان کلمه «ساکت » ، «هیس » و مانند آن را زیاد بکار نبرید .

14 - از شاگردان خود نخواهید که همواره سکوت باشند و هیچ حرفی نزنند و هیچ حرکتی از خود نشان ندهند .

رعایت شخصیت شاگردان

رسول اکرم صلی الله علیه وآله: «لیس منا من لم یرحم صغیرنا و لم یوقر کبیرنا; ⁽⁷⁾ کسیکه به کوکان ما رحم نکند و بزرگسالان ما را احترام نگذارد از ما نیست .»

یکی از اصول تربیتی اسلام احترام به شخصیت و کرامت انسانی افراد است . پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله به همه مؤمنین اعم از کودکان و بزرگسالان، زنان و مردان و روستائیان و غیر آنان، شخصیت می داد و به آنها احترام می گذاشت، پس:

1 - رعایت حقوق دیگران بویژه معلمان و مدرسان دیگر فراموش نشود .

2 - به شخصیت افراد احترام گذاشته و از تحقیر آنان پرهیز شود .

3 - بین کودکان و نوجوانان رقابت مثبت و سالم ایجاد شود .

4 - به همه شاگردان بطور یکسان نگاه شود . این قاعده فقط در موارد ضروری قابل استثناء است .

5 - از تمسخر و دادن لقب زشت به شاگردان پرهیز شود .

6 - شاگردان را بموقع تشویق و بین آنان تبعیض اعمال نگردد .

7 - از گفتن کلمات و جملات رکیک و خارج از ادب و نزاکت پرهیز کنیم .

8 - در صورت امکان از نمره یا امتیاز شاگرد کم نکنیم .

نکات ویژه

امروزه دنیای کفر و استکبار جهانی بودجه زیادی برای بد جلوه دادن دین در ذهن کودکان و نوجوانان هزینه می کند و بطور مرموز با نوشتن کتاب، مقاله و فیلم و نمایشنامه با نام دین، دین را می کوبد . مربی باید بداند چگونه می تواند جوانی را که بین دو راهی مانده و می خواهد اسلام را بشناسد و با سرچشمه زلال اسلام رابطه برقرار کند، جذب نماید . پس:

1 - سعی کنید برای تدریس، شروع خوب، گیرا و جذابی داشته باشید .

2 - در تدریس خود به این آمار توجه داشته باشید که گفته اند: 75% یادگیری از طریق چشم و 13% از طریق گوش و 12% از طریق بقیه حواس انجام می گیرد .

3 - گاهی می توانیم با صلوات یا طرح سؤال یا لحظاتی سکوت به کلاس تمرکز بدهیم، این روش از چند بار گچ روی تخته یا میز زدن بهتر است .

4 - برای پاسخگویی به سؤالات، جوابهای قانع کننده ای داشته باشید و پاسخ سؤالات را با کلماتی مانند «ظاهرا» ، «فکر می کنم » ، «تقریبا» و «احتیاطا» ندهید .

5 - هرگز مطالب مشکوک و ظنی را بصورت قطعی بیان نکنید و درباره مطالبی که نسبت به آن آگاهی ندارید، سخنی نگویید .

6 - برگه یادداشت رئوس مطالب را همیشه در جای خاصی مانند کیف یا جیب و یا لای دفتر و کتاب قرار دهید .

7 - حتما پس از پایان یافتن درس لحظاتی درنگ و تامل کنید، شاید شاگردان سؤال و یا کاری داشته باشند .

8 - اگر سؤالی مطرح می کنید در نهایت آن را بی جواب نگذارید .

9 - در موارد اختیاری، موضوع درس را براساس نیاز و علاقه شاگردان انتخاب کنید .

10 - در هنگام سؤال کردن، از جاهای مختلف کلاس درس را بپرسید و این کار را از یک جای بخصوص انجام ندهید .

11 - مدرک و ماخد مطالب را صحیح و دقیق ذکر کنید .

12 - اگر جواب سؤالی را به بعد موکول می کنید آن را یادداشت نمایید و جوابش را در جلسات بعد بدهید .

13 - گاهی یک مکث کوتاه و نگاه به اطراف کلاس جهت جلب توجه شاگردان ضروری است .

شیوه استفاده از تخته

قال علی علیه السلام: «کتاب المرء معیار فضله و مسبار نبله; ⁽⁸⁾ نوشتار هر کس معیار فرزانگی و میزان فرهیختگی اوست .»

در استفاده از تخته، هنگام تدریس، باید نکاتی را مورد توجه قرار داد . بایسته است نکات زیر مورد توجه قرار گیرد .

1 - سعی کنید در تدریس از «تخته سیاه » یا «وایت برد» استفاده کنید تا شاگردان درس را بهتر بفهمند .

2 - ابزار و امکانات تدریس مانند: گچ، ماژیک، تخته پاک کن و . . . را پیش از درس فراهم آورید .

3 - فقط مطالب مهم و ضروری را روی تخته بنویسید و سعی کنید مطالب نوشته شده روی تخته را کمتر پاک کنید .

4 - از قسمت بالا و سمت راست تخته شروع به نوشتن کنید، منظم بنویسید و از تمام تخته استفاده کنید .

5 - بسم الله در ابتدای هر کار، رمز عشق به خدا، توکل بر او، استمداد از او و وابستگی به اوست، پس هنگام استفاده از تخته، نوشتن «بسم الله الرحمن الرحیم » را فراموش نکنید .

6 - هنگام نوشتن روی تخته، جلوی مطالب نایستید .

7 - وقتی روی تخته مطلبی می نویسید، هم زمان آن را بخوانید تا همه بشنوند .

8 - موقع نوشتن روی تخته، به شاگردان پشت نکنید، بلکه نیم رخ بایستید و بنویسید .

9 - سعی کنید هنگام نوشتن، لباسها و سر و صورت خود را گچی و یا رنگی نکنید .

10 - تخته را از بالا به پایین پاک کنید و با انگشت و دست و مانند آن پاک نکنید .

11 - اگر شاگردان شما مطالب روی تخته را در دفترهای خود نوشته اند، در پایان درس تخته را پاک کنید تا برای استاد بعدی آماده باشد .

بیان و شیوه انتقال مطالب

یکی از نکات بسیار مهم در کلاسداری، نحوه بیان مطالب و شیوه انتقال آن به مخاطبان است . به کارگیری نکات زیر، مربیان محترم را در انتقال بهتر مطالب یاری خواهد داد .

1 - استفاده از کلمات و جملات زیبا را فراموش نکنید; مثلا به جای «کور» کلمه «نابینا» و یا «روشندل » را به کار برید .

2 - کلمات و جملات را رسا و روان بیان کنید و در حد مقدور صدا و لهجه خاص و محلی نداشته باشید .

3 - از خطی زیبا و یا حداقل خط خوانا همراه با بیانی صحیح و زیبا برخوردار باشید .

4 - مختصر و مفید بگوئید و گفتار خود را به شهوت کلام معروف نکنید .

5 - تکیه کلام مانند به اصطلاح، به قول معروف، عرض کنم به حضور شما و . . . نداشته باشید .

6 - طوری تدریس کنید که شاگردان با استعداد بپسندند و شاگردان کم استعداد بفهمند .

7 - طوری سخن بگویید و تدریس کنید که کودکان و نوجوانان به وجد آیند و در آنان نشاط ایجاد شود .

8 - گاهی مطالب خود را در قالبهای هنری; مانند طراحی و . . . تدریس کنید .

9 - متناسب و هماهنگ با موضوع، سر و دست خود را حرکت دهید و حالت آن موضوع را به خود بگیرید .

10 - سعی کنید مطالب را هنگام تدریس بیشتر و بهتر مجسم کنید .

11 - اگر صدای شما گرفته است، در رفع آن بکوشید . استفاده از قرص گیاهی آلتادین پیشنهاد می شود .

12 - درس را پیش از تدریس تمرین کنید . برای این کار می توانید از فرصت طی مسیر از منزل تا محل درس استفاده کنید .

13 - در صورتی که خستگی را در چهره شاگردان خود احساس کردید، در کلاسهای اختیاری از ادامه تدریس خودداری ورزید .

14 - در انتقال مطالب ذوق و سلیقه داشته باشید و شناسائی ذوق و سلیقه و استعداد کودکان و نوجوانان را فراموش نکنید .

حفظ تعادل

در اسلام به میانه روی و اعتدال بسیار سفارش شده است . یکی از مواردی که باید در آن میانه روی و اعتدال رعایت شود، مسئله محبت و توجه به شاگردان در کلاس است . پس به موارد زیر توجه کنید:

1 - در کلاسداری با کودکان و نوجوانان، نه آنقدر محبت کنید که شاگردان لوس و خودخواه تربیت شوند و نه آن قدر بی مهری کنید که از اطراف شما بگریزند .

2 - بیش از اندازه از شاگرد تمجید و تعریف نکنید، زیرا ممکن است موجب غرور او و یا حسادت شاگردان دیگر شود .

3 - گاهی می توانید با نگاه کردن به شاگرد ناراحتی خود را نشان دهید و نیازی به تنبیه بیشتر نیست .

4 - گاهی برای تشویق شاگردان، هدایا و جوایزی را در نظر بگیرید، البته تشویق باید متناسب و به اندازه باشد .

5 - اقتدار مربی در کلاس مهمتر از سکوت شاگردان است .

6 - در موارد لزوم قاطعیت داشته باشید .

7 - استعدادها و تواناییهای مثبت شاگردان را جلو شاگردان دیگر مطرح کنید و برای از بین بردن رفتارهای ناپسند آنها تلاش کنید .

8 - رفتار غلط شاگردان ممکن است معلول بیماریهای بدنی باشد، پس به این نکته توجه داشته باشید .

9 - پیش از تنبیه، علل کردارهای منفی شاگردان را بررسی کنید .

10 - به شاگردان ضعیف اعتماد به نفس ببخشید و آنان را به درس خواندن ترغیب کنید .

11 - پیش از آغاز تدریس، با پرسش از مسئولین مربوطه، شناختی اجمالی از وضعیت و موقعیت و سطح معلومات شاگردان بدست آورید .

نظم و رعایت زمان

اما علی علیه السلام: «اوصیکما و جمیع ولدی واهلی و من بلغه کتابی بتقوی الله و نظم امرکم; ⁽⁹⁾ شما و همه فرزندان و کسانم و هر که را نوشته ام به او رسد به تقوای الهی و نظم داشتن در کارتان سفارش می کنم .»

از نظر روان شناسی گفته اند که یک شاگرد در حدود 20 تا 25 دقیقه می تواند روی یک موضوع خاص تمرکز کافی داشته باشد . پس:

1 - در غیر موارد ضروری بیش از 40 دقیقه تدریس نکنید .

2 - درس خود را با توجه به تعداد جلسات و زمان پیش بینی شده زمان بندی کنید تا در پایان دوره کم یا زیاد نیاورید .

3 - برای در نظر داشتن وقت، به همراه خود ساعت داشته باشید .

4 - وقتی خودتان در اواخر درس اعلام می کنید که وقت درس تمام شده است، دیگر آن را ادامه ندهید، مگر اینکه با مشورت و موافقت خود شاگردان باشد .

5 - سعی کنید ساعت تدریس را تغییر ندهید .

6 - از تدریس در ایامی که تمایل کمتری در شاگردان برای درس وجود دارد، جز در موارد ضروری خودداری کنید .

7 - بی نظمی استاد، شاگردان را نیز بی نظم می کند . به این نکته کاملا توجه کنید .

8 - وقت کلاس را به مطالب بیهوده و کم فایده نگذرانید و از وقت بیشترین استفاده را ببرید .

9 - سعی کنید هم خودتان منضبط باشید و هم در کلاس انضباط برقرار کنید .

مکان تدریس

امام حسن علیه السلام: «من ادام الاختلاف الی المسجد اصاب احدی ثمان: آیة محکمة و اخا مستفادا و علما مستطرفا; . . . ⁽¹⁰⁾ ; کسیکه به مسجد رفت و آمد داشته باشد به یکی از نعمتهای هشتگانه دسترسی پیدا خواهد کرد . الف - نشانه های استوار و محکم [در امور دینی خود] ; ب - دوستان سودمند; ج - معلومات و دانش تازه و شگفت انگیز; . . . .»

فضای تدریس یکی از مهمترین اموری است که مربی باید در هنگام تدریس به آن توجه داشته باشد، پس:

1 - تا آنجا که ممکن است از فضای معنوی مسجد جهت مکان تدریس استفاده کنیم .

2 - عوامل عدم تمرکز حواس مثل پوسترهای جذاب را به کلاس راه ندهیم .

3 - محل کلاس در جایی انتخاب شود که مورد سوء استفاده عده ای خاص قرار نگیرد .

4 - در صورت امکان سعی شود شاگردان خودشان جای خود را در کلاس تعیین کنند .

5 - تلاش شود بین محیط درس، محیط خانه و اجتماع ارتباط برقرار گردد .

6 - در صورت امکان، مکان تدریس نزدیک به محل سکونت شاگردان انتخاب شود .

7 - مساحت کلاس متناسب با تعداد افراد شرکت کننده باشد; نه کمتر و نه بیشتر .

8 - مکان تدریس (کلاس) دارای نور و روشنایی مناسب باشد; نه کم، نه زیاد و آزار دهنده .

9 - کلاس در جایی آرام برگزار شود و از شلوغی، محل تجمع افراد، محل تفریح مردم و جاهای پر سر و صدا دور باشد .

10 - اگر بیرون از کلاس اتفاقی افتاد در صورت امکان آن را با درس و مطالب خود ارتباط دهید تا ذهن شاگردان را به خود مشغول نکند .

11 - در صورت امکان، شاگردان پشت به درب کلاس باشند; زیرا اگر درب در مقابل دانش آموزان باشد، با ورود هر فرد به کلاس تمرکز دانش آموزان از بین می رود .

12 - مکان تدریس دارای «تخته گچی » و یا «وایت برد» باشد .

13 - در ابتدای شروع کلاس، به کسانی که دیر به کلاس می آیند، بطور غیرمستقیم تذکر داده شود .

14 - ناهماهنگیهای موجود بین خود و مسئولین مسجد در مورد محل اجرای کلاس را طوری برای کودکان و نوجوانان مطرح نکنید که باعث دلسردی آنان شود .

خصوصیات فردی

امام علی علیه السلام: «لاتفعل ما یضع قدرک; ⁽¹¹⁾ کاری که مقام تو را پست می گرداند انجام نده .»

خصوصیات فردی مربی به ویژه در موارد حساسی مثل کلاس مورد نظر مخاطبان می باشد، پس:

1 - سعی کنید شخصیت علمی و اجتماعی خود را پیش شاگردان سبک نکنید .

2 - در موارد لزوم با برخی از دانش آموزان در مورد خصوصیات فردی خود صحبت خصوصی داشته باشید .

3 - مواظب باشید که کودکان و نوجوانان، شما را دست نیندازند و بازیچه آنان قرار نگیرید .

4 - وقتی کاری را از شاگردان می خواهید آن را پیگیری کنید تا حتما انجام شود .

5 - نام خانوادگی خود را به شاگردان بگویید .

6 - توجه کنید مقررات خشک و افراطی را در کلاس وضع نکنید .

7 - تدریس نیازمند تقویت جسمانی است، آن را فراموش نکنید و بین هر دو جلسه تدریس چیزی بخورید و یا بنوشید تا به خاطر ضعف دچار مشکل نشوید .

8 - در برخوردها و عکس العملها انعطاف داشته باشید .

9 - نسبت به کوششها و فعالیتهای شاگردان بی توجه و بی تفاوت نباشید .

10 - تلاش کنید تا در غیر موارد ضروری درس خود را با استاد دیگری عوض نکنید و در بین درس استاد عوض نشود .

11 - در تدریس از گروه گرایی و خطبازی خودداری کنید .

12 - کودکان و نوجوانان رفتار مربی را زیر ذره بین قرار می دهند . مواظب باشید کردار و رفتار منفی از خود نشان ندهید .

13 - کاری کنید که شاگردان خصوصیات مثبت شما را در خود به وجود آورند .

خصوصیات اجتماعی

امام علی علیه السلام: «لاتقسروا اولادکم علی ادابکم فانهم مخلوقون لزمان غیر زمانکم; ⁽¹²⁾ آداب و رسوم خودتان را بر فرزندانتان تحمیل نکنید; زیرا آنان برای زمانی غیر از زمان شما آفریده شده اند .»

تجربیات آموزشی و تحقیقات روانشناختی نشان می دهد که یادگیری به صورت دسته جمعی و غیرانفرادی معمولا سهل تر و بهتر صورت می پذیرد . بدین جهت و نیز به دلائل دیگری، برای آموزش افراد، آنها را در یک مکان جمع کرده و آموزش می دهند . آموزش در یک اجتماع مستلزم رعایت نکاتی است که در ذیل به بعضی از نکات قابل توجه برای مربیان اشاره می شود .

1 - از خصوصیات اجتماعی و خانوادگی شاگردان بی اطلاع نباشید .

2 - اگر تعیین و بیان مقررات و قوانین ضروری باشد، این کار را با همکاری شاگردان انجام دهید .

3 - تلاش کنید با مدیر، سرپرست، مسئول، معاون و همکاران دیگر در محیط آموزشی هماهنگی داشته باشید .

4 - مقررات محیط آموزشی را رعایت کنید و به آنها احترام بگذارید .

5 - کارها و فعالیتهای مربوط به کلاس را بین شاگردان تقسیم کنید و به آنان مسئولیت دهید .

6 - شاگردان را جز در موارد ضروری، آن هم به مدت کم، از خود طرد نکنید .

7 - در بعضی از موارد، شاگردان از مربی خود تقلید می کنند، پس آهسته آهسته به تقلید آنان جهت دهید .

8 - شاگردان را در کلاس نه آزاد آزاد بگذارید و نه آنان را کاملا محدود کنید .

9 - تنبیه و محروم نمودن تمام افراد به خاطر رفتار بد یک فرد یا یک گروه کوچک کار عاقلانه ای نیست .

10 - پشت سر دیگران سخنی نگویید تا پشت سر شما سخنها نگویند .

11 - آداب اجتماعی را در برخوردها رعایت کنید .

شاگردان

امام سجادعلیه السلام: «حق الصغیر رحمته فی تعلیمه و العفو عنه و الستر علیه والرفق به والمعونة له; ⁽¹³⁾ حق کودک، مهربانی به او در آموزش و گذشت از خطای وی و عیب پوشی و همراهی و یاری اوست .»

شاگردان شما امانتهای الهی هستند که برای پرورش و شکوفائی استعدادهایشان در اختیار شما گذاشته شده اند، از اینرو:

1 - شاگردان را به راه و کاری که در پیش دارند متوجه سازید .

2 - در شاگردان خود شناخت، بینش، پشتکار، صبر و حوصله را زمینه سازی کنید و آن را افزایش دهید .

3 - همیشه رغبت و ذوق شاگردان را زنده نگه دارید .

4 - درس را مرحله به مرحله و موضوع به موضوع تدریس کنید .

5 - سعی کنید مصادیق و نمونه هایی که در درس مطرح می کنید، برای شاگردان قابل مشاهده و درک باشد .

6 - مطلبی را که کودکان و نوجوانان با سعی و تلاش خود بدست می آورند از آن خود می دانند و با علاقه و بدون مقاومت آن را می پذیرند . پس سعی کنید آنها را در فراگیری دانش، به پژوهش وادارید .

7 - سن و معلومات و شرایط فردی شاگردان را در نظر داشته باشید .

8 - اگر از شاگردان سؤالی می کنید، تا آنجا که امکان دارد اجازه دهید خود شاگردان جواب بدهند .

9 - به شاگردان فرصت کافی برای پاسخ دادن به سؤالات بدهید .

10 - سؤال خود را طوری طرح کنید که فکر شاگردان را به کار اندازد و آنها را در حل مسئله کمک کند، نه اینکه فقط نادانی آنها را ظاهر سازد .

11 - در پاسخ به سؤالات نوبت شاگردان را رعایت کنید .

12 - در هنگام سؤال کردن، درس را از جاهای مختلف و افراد متفاوت کلاس بپرسید نه از افراد خاص و مکان معینی در کلاس .

13 - زمینه سؤال کردن را در کودکان و نوجوانان فراهم آورید و آنان را امر به سکوت نکنید .

14 - گاهی شاگردان سؤال شاگرد دیگر را متوجه نمی شوند، پیش از پاسخ گفتن به آن سؤال، یکبار دیگر خودتان آن را تکرار کنید .

پی نوشت ها:

1) غرر الحکم، ص 255 .

2) غرر الحکم، ص 444 .

3) رساله حقوق امام سجادعلیه السلام .

4) آل عمران/159 .

5) غرر الحکم/10073 .

6) بحارالانوار، ج 16، ص 265 .

7) همان، ج 72، ص 137 .

8) معجم الفاظ غرر الحکم، ص 960 .

9) نهج البلاغه، نامه 47 .

10) بحار الانوار، ج 75، ص 108 .

11) غرر الحکم، ص 619 .

12) تحف العقول، ص 263 .

13) همان، ص 270 .

منبع : http://rah4.blogfa.com/post-338.aspx

با توجه به اینکه آزمون ارزشیابی آغازین در 17 مهرماه جاری در کلیه مدارس منطقه برگزار خواهد شد انشالله .  بی مناسبت نیست انواع ارزشیابی را بار دیگر با همدیگر مرور کنیم  .

مقدمه باید این مطلب مهم را در نظر داشت که جوامع پیشرفته بشری با عنایت به توسعه آموزش و پرورش خود توانسته اند پله های ترقی و توسعه همه جانبه را به پیمایند.در توسعه آموزش و پرورش ملاکها و فاکتورهای متعددی نقش دارند .مهمترین آن نظام ارزشیابی در آموزش می باشد .آموزش را می توان به عنوان فرایند کنش متقابل معلم و دانش آموز تعریف کرد که به موجب آن تجارب مناسب یادگیری برای رسیدن دانش آموزان به هدف های آموزش و پرورش فراهم می شود . در آموزش و پرورش سنتی ارزشیلبی به عنوان آخرین حاقه های فرایند یاددهی ،یادگیری تلقی می شود که در پایان دوره آموزشی برای جدا کردن دانش آموزان با توانایی یادگیری متفاوت به کار می رفت . امروزه ارزشیابی را بخش جدایی ناپذیر فرایند یاددهی - یادگیری می داند که همراه با آموزش و در ارتباط تنگا نتگ با آن ، به گونه ای مستمر انجام می گیرد و به جای تاکید بر طبقه بندی دانش آموزان و مقایسه آنان با یکدیگر ، هدایت یادگیری آنان را مرکز توجه خود قرار می دهد. به منظورنظام بخشی به فعالیت های ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان با توجه به رویکردها ونگرش های نوین درتعلیم وتربیت.اصول زیرتحت عنوان (اصول حاکم برارزشیابی پیشرفت تحصیلی ) تعیین شده است. 1- جدایی ناپذیری ارزشیابی ازفرایند یاددهی-یادگیری: ارزشیابی دانش آموزان باید به عنوان بخش جدایی ناپذ یر فرآیند یاددهی-یادگیری ونه به عنوان نقطه پایانی آن تلقی شود. 2- استفاده ازنتایج ارزشیابی دربهبود فرآیند یاددهی-یادگیری واصلاح برنامه ها وروشها. هدف غایی ارزشیابی ، اصلاح وبهبود فرآیند یاد دهی-یادگیری است ونتایج ارزشیابی ها بایددراصلاح برنامه ها وروشها مورداستفاده قراگیرد. 3- هماهنگی میان هدف ها محتوا روش های یاددهی-یادگیری و فرآیند ارزشیابی: در ارزشیابی باید تناسب و هماهنگی بین هدف ها، محتوا و روش های یاددهی-یادگیری مربوط به هردرس مورد توجه قرار گیرد. 4- توجه به آمادگی دانش آموزان: در طراحی و اجرای انواع برنامه های ارزشیابی باید به آمادگی های جسمانی ، عقلی ، عاطفی و روانی دانش آموزان توجه شود0 5- توجه به رشد همه جانبه دانش آموزان: در ارزشیابی باید به جنبه های مختلف رشد بدنی، عقلی ،عاطفی، اجتماعی، اخلاقی و حرکتی دانش آموزان توجه شود0 6- توجه همه جانبه به دانش ها، نگرش ها و مها رت ها: در ارزشیابی، متناسب با محتوای آموزش و پرورش باید به حیطه دانش ها، نگرش ها و مهارتهای دانش آموزان توجه شود0 7- توجه به ارزشیابی دانش آموز از یادگیری های خود (خود ارزشیابی): در ارزشیابی باید شرایطی فراهم شود که دانش آموز نیز بتواند از یادگیریها و عملکرد های خود و دیگر دانش آموزان ارزشیابی کند0 8- ارزشیابی از فعالیتهای گروهی: در نظام ارزشیابی ،علاوه بر ارزش یابی فردی، باید از فعالیتهای گروهی نیز ارزشیابی به عمل آید0 9- توجه به فر آیند های فکری منتهی به تولید پاسخ: در ارزشیابی باید علاوه بر پاسخ نهایی، به فرآیندی که منجر به تولید پاسخ شده است توجه کرد0 10- ( تاکید بر نو آوری و خلاقیت ): در ارزشیابی باید با تاکید بر روش حل مساله ، زمینه رشد و شکوفایی دانش آموزان را فراهم کرد. 11- تنوع روش ها و ابزار های اندازه گیری و سنجش پیشرفت تحصیلی: با توجه به اهداف ، ماهیت و نوع موارد ارزشیابی ، از انواع مختلف روش ها و ابزارهای ارزشیابی (مانند پرسش های شفاهی ،آزمون های عملی ،انواع پرسش های عینی و انشایی، روشهای مشاهده رفتار ، پوشه های مجموعه کار ، ارایه مقالات و طرح ها ، گزارش مربوط به فعالیت های تحقیقاتی ، ارزشیابی عملکردی ، ارزشیابی مستمر ، انواع دست ساخته ها ، روش خود سنجی و ...) استفاده می شود. 12- استفاده از انواع ارزشیابی: در فر آیند یاددهی- یادگیری لازم است با توجه به هدف ها ، محتوا و روش های تدریس از انواع ارزشیابی ها ( از قبیل تشخیصی، تکوینی، مجموعی، هنجار مرجع، هدف مرجع ، درونی، بیرونی ، ملی و ...) استفاده شود. 13- استقلال مدرسه ومعلم در فرآیند ارزشیابی: در فرآیند ارزشیابی باید استقلال مدرسه و معلم در چار چوب سیاست های کلی آموزش و پرورش حفظ شود. 14- اصل رعایت قواعد اخلاقی و انسانی در ارزشیابی: به موجب این اصل ، ارزشیابی باید به گونه ای سازماندهی و اجرا شود که موجب خدشه دار شدن حقوق ، تعاملات انسانی ، اعتماد به نفس و سلامت روانی دانش آموز یا معلم نگردد. 15- اصل توجه به تفاوت های فردی: در انجام ارزشیابی پیشرفت تحصیلی می بایست به تفاوت های فردی دانش آموزان توجه شود. 16- ضرورت هماهنگی در تحقق اصول ارزشیابی: در به کارگیری اصول فوق الذکر باید میان سازمانها ، مراکز ، ادارات، واحدها و سایر بخش های مسئول ارزشیابی در مورد روش ها ، ابزارها، معیار ها و برنامه های اندازه گیری و سنجش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، تعهد و هماهنگی کامل وجود داشته باشد. تعریف ارزشیابی: ارزشیابی در آموزش و پرورش تعاریف متعددی دارد. 1-کرونباخ ( cronbach) :ارزشیابی را جمع آوری و به کار گیری اطلاعات در جهت اتخاذ تصمیم برای یک برنامه آموزشی تعریف می کند. ( شیرازی،علی، ص 236) 1. بی بای ( Beeby) : ارزشیابی را فراگرد جمع آوری و تفسیر منظم شواهدی که در نهایت به قضاوت ارزشیابی نظر به این که به اقدام شخصی بیانجامد ، می داند. ابعاد این تعریف : جمع آوری شواهد ، تفسیر ، قضاوت و تصمیم گیری است. ( شیرازی ، علی ،ص 236) 2. استا فل بیم : ارزشیابی رافرایند، تعیین کردن ( Delineating) ، به دست آوردن ( Obtaining) و فراهم ساختن ( Providing) اطلاعات مفیدی برای قضاوت در تصمیم گیری ها تعریف کردند. انواع ارزشیابی الف : اسکریون ( scriven) ارزشیابی ها را بر دو نوع ارزشیابی پایانی و تکوینی تقسیم می کند. 1- ارزشیابی پایانی ( sammative Evaluation) : ارزشیابی که در مدارس متداول است و شامل ارزشیابی آخر سال یا دوره دانش آموزان برنامه یا روند آموزشی است. مهمترین نقص ارزشیابی پایانی ماهیت مقطعی بودن آن است ، لذا قادر نیست اصلاحات یا تغییرات ضروری را در طول سال یا برنامه در جهت بهبودی و بهسازی فعالیتها ایجاد کند. 2- ارزشیابی تکوینی یا مستمر ( Formative Evluation) : در این ارزشیابی اطلاعات به طور مداوم جمع آوری و مورد استفاده قرار می گیرد و نیاز به بازخورد های فردی – محیطی دارد تا بتواند تصمیم گیری های لازم را در جهت افزایش اثر بخش برنامه ها یا فعالیتهای آموزشی اتخاذ کند. این نوع ارزشیابی بیشتر به فراهم آوردن اطلاعات برای بهبودی کار تاکید دارد. ب : استافل بیم ( stuffle beam) : ارزشیابی را در چهار نوع بیان می کند. 1-ارزشیابی زمینه 2- ارزشیابی درونداد 3- ارزشیابی فر آیند 4-ارزشیابی برونداد 1. ارزشیابی زمینه ( Context Evaluation) : هدف این ارزشیابی فراهم ساختن یا ارائه یک منطق برای تعیین اهداف است. برای رسیدن به آن محیط – شرایط واقعی و مشکلات موجود – بایستی بررسی شوند و تصمیماتی مبتنی بر اصلاح شرایط و مشکلات اتخاذ گردد تا نیل به اهداف مورد نظر را میسر سازد. 2. ارزشیابی درونداد ( Input Evaluation) : این نوع ارزشیابی در ارتباط با چگونگی استفاده از منابع برای نیل به اهداف برنامه است شامل ارزشیابی توانایی های سازمان ، استراتژی هایی در جهت نیل به اهداف برنامه و طراحی یک استراتژی اجرایی – عملیاتی گردد. 3. ارزشیابی فر آیند ( Process Evaluation) : به باز خورد های دوره ای خصوصا شناسایی نقص درونداد ها در حین اجرای برنامه مربوطه است. 4. ارزشیابی برونداد( Product Evaluation) : به سنجش نتایج می پردازد که نه تنها در آخر بلکه بر حسب ضرورت در فواصل برنامه صورت می گیرد. یکی از تخصص های مورد نیاز دست اندرکاران تعلیم و تربیت در سطوح مختلف سازمانی و اجرایی بر خوردار بودن از دانش ، مهارت سنجش و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی می باشدکه فقدان آن در عرصه عمل و اجرا ناکار آمدی فر آیند یاددهی- یادگیری را به دنبال خواهد داشت. با وجود آگاهی از توانایی های علمی و تجربی دبیران و معلمان گرامی و مدیران آگاه و دلسوز واحد های آموزشی در حیطه ی سنجش و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ، لیکن به دلیل اهمیت موضوع و نیز ظرافت ها و پیچیدگی های این امر امید است با عنایت همکاران ارجمند در جهت تحقق اهداف آموزشی و تربیتی شاهد تعاملی پویا ، مستمر و پایدار باشیم ، الف. اصطلاحات و مفاهیم ارزشیابی و امتحانات ب. ارزشیابی تکوینی و شیوه اجرای آن الف)تعریف اصطلاحات ومفاهیم ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ارزشیابی( Evaluation) :اصطلاح ارزشیابی یا ارزیابی به طورساده به تعیین ارزش (Value) برای هرچیزیادآوری ارزشی ( Value judgement) کردن گفته می شود ارزشیابی به یک فرآیند نظام داربرای جمع آوری، تحلیل وتفسیرا طلاعات گفته می شود به این منظور که تعیین می شود آیا هدف های موردنظر تحقق یافته اند یادرحال تحقق یافتن هستند وبه چه میزانی. ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ( Academic achevement evaluation): ارزشیابی پیشرفت تحصیلی عبارت ازسنجش عملکرد یادگیرندگان ومقایسه نتایج حاصل باهدفهای آموزشی ازپیش تعیین شده به منظور تصمیم گیری دراین باره که آیا فعالیت های آموزشی معلم و کوششهای یادگیری دانش آموزان یا دانشجویان به نتایج مطلوب انجامیده اند و به چه میزانی. ارزشیابی آغازین( Preassessment) : نخستین ارزشیابی معلم که پیش از فعالیت های آموزشی او به اجرا در می آید ارزشیابی آغازین نامیده می شود. ارزشیابی تکوینی یا مستمر ( Formative evaluation): آن چه عمدتا به منظور کمک به اصلاح موضوع مورد ارزشیابی یعنی برنامه یا روش آموزشی ، مورد استفاده قرار می گیرد ، ارزشیابی تکوینی نام دارد. ارزشیابی تشخیصی (Dignostic evaluation) : نوعی از ارزشیابی تکوینی است که با هدف تشخیص مشکلات یادگیری دانش آموزان در یک موضوع درسی به کار میرود و معمولا در جریان آموزش انجام می گیرد.از طریق ارزشیابی تشخیصی می توان معاومات و مهارتهای لازم دانش آموزان را برای ورود به مطالب جدید تشخیص داد ونیز معیاری است برای سنجش رفتار ورودی دانش آموزان که به کمک آن می توان نقطه شروع فعالیت های آموزشی را مشخص کرد . ارزشیابی تراکمی یا پایانی( Summative evaluation) : در ارزشیابی تراکمی تمام آموخته های دانش آموزان در طول یک دوره آموزشی تعیین می شوند و هدف آن نمره دادن به دانش آموزان و قضاوت درباره اثر بخشی کار معلم و برنامه درسی با یکدیگر است. به وسیله این ارزشیابی می توان یاد گیری های متراکم دانش آموزان را در طول یک دوره آموزشی اندازه گیری کرد و چون معمولا در پایان دوره آموزشی به عمل می آید به آن ارزشیابی پایانی نیز می گویند. اندازه گیری ( Measurement ): اندازه گیری فر آیندی که تعیین می کند یک شخص یا یک چیز چه مقدار از یک ویژگی برخوردار است. آزمون ( test):آزمون وسیله یا روشی نظام دار برای اندازه گیری نمونه ای از رفتار است. آزمودن ( testing) :وقتی که برای اندازه گیری یکی از ویژگی های روانی یا تربیتی یک فرد یا گروهی از افراد از آزمون استفاده می شود به این عمل یا فعالیت آزمودن می گویند. سنجش ( Assessment) :سنجش به یک تحلیل جامع و چند وجهی از عملکرد گفته می شود. پرسشنامه( Questionnaire) :مجمو عه ای سوال که به روش علمی تهیه شده و ارزشیاب یا پژوهشگر از طریق آن قادر به جمع آوری اطلاعات مورد نیاز جهت انجام طرح خود می باشد. سوال عینی( ive items) :به سوالاتی اطلاق می شود که می تواند به طور عینی نمره گذاری شود. این سوال چنان است که افراد پاسخی را از میان فهرستی از پاسخ ها انتخاب می کنند. تنه سوال ( Stem):بخش مقدماتی یک سوال عینی را تنه سوال گویند. سوال انشایی ( Essay items) :نوعی سوال که دانش آموز تقریبا پاسخی طولانی را که تا چند بند می رسد نوشته و سازمان دهد. سوال جور کردنی( Matching item) :عبارت از سوالی که شامل دو ستون سؤال وجواب است واز دانش آموز خواسته می شود که بین موارد دو ستون ارتباط را پیدا کند. سوال چند گزینه ای( Multiple choice item) :عبارت از شکلی از سوال است که در آن آزمایش شونده پاسخ صحیح را از یک فهرست کزینه های محتمل انتخاب می کند . سوال صحیح.غلط( True – False item) :عبارت از شکلی از سوال است که در آن امتحان شونده بیان می دارد که آیا جمله ای که در اختیارش قرار داده شده صحیح یا غلط است . نمره گذاری تحلیلی ( Analytic Scoring):عبارت از نوعی نمره گذاری سوالات انشایی است که در آن نکات خاص هر پاسخ صحیح شناسایی شده و به طور جداگانه نمره گذاری می شود. جدول مشخصات( Table of specifications) :عبارت از یک جدول دو بعدی است که شامل محتوا و فرآیند شناختی مورد استفاده در طرح ریزی یک آزمون می باشد . امتحان( Examination) :عبارت است از تعدادی سوال که به صورت گزینش تصادفی از جامعه ای از سوال ها تهیه می شود و یا به عبارت دیگر عبارت از یک وسیله یا روشی که در آن آزمودنی ها با تعدادی سوال های همخوان و هماهنگ با یکدیگر مواجه می گردند ، یا به انجام فعالیت های علمی وادار می شوند ، که در آن نتیجه این شرایط و در خاتمه موقعیت ، می توان تواناییهای افراد شرکت کننده در امتحان مقایسه کمی به دست آورد. روایی( Validity) : روایی اصطلاحی است که آزمون برای تحقق بخشیدن به آن درست شده است اشاره می کند به سختی دیگر آزمونی دارای روایی است که برای اندازه گیری آنچه موردنظر است مناسب باشد. پایانی( Relidity) :پایانی یک وسیله اندازه گیری به دقت آن اشاره می کند .یک آزمون درصورتی دارای پایانی است که اگردریک فاصله ی زمانی کوتاه چندین باربه گروه واحدی ازافرادبدهیم نتایج حاصل نزدیک به هم باشد. ب)تعریف عملیاتی واژه های ارزشیابی و امتحانات درقلمروکاری اداره کل سنجش وارزشیابی تحصیلی : ضوابط سنجش وارزشیابی پیشرفت تحصیلی :مجموعه قوانین مدون وتصویب شده توسط شورای عالی آموزش و پرورش می باشد که اهداف ارزشیابی و سنجش توان تحصیلی دانش آموزان براساس مقررات را دربر می گیرد. امتحانات داخلی :امتحاناتی است که طبق برنامه معین وبا همکاری مشترک کارکنان آموزشی واداری واحد آموزشی زیر نظر مدیر انجام می شود درامتحانات داخلی تهیه سؤالها وتصحیح اوراق امتحانی برعهده معلملن مربوط می باشد. امتحانات هماهنگ :عبارت از امتحاناتی است که دربعضی درسها طبق برنامه ی معین و سؤالهای یکسان درسراسرکشور یاسراسراستان توسط اداره ی کل سنجش و ارزشیابی تحصیلی ویا سازمان آموزش و پرورش استان دفترمدارس خارج از کشور تهیه و درمحل واحدآموزشی زیر نظر مدیر انجام می شود.در امتحانات هماهنگ تصحیح اوراق امتحانی بر عهده معلمان مربوط می باشد. امتحانات نهایی :امتحانات درسهایی از پایه سوم متوسطه است که به صورت سراسری (کشوری) با برنامه همزمان و سؤالهای یکسان توسط اداره کل سنجش ارزشیابی تحصیلی تهیه می شود وزیرنظر سازمان آموزش وپرورش استان دفتر مدارس خارج از کشور به وسیله عوامل اجرایی امتحانات (هیئات ممتحنه ) که از طرف ادارات آموزش و پرورش شهرستان ها و مناطق معین می شود برگزار می گردد درامتحانات نهایی برگزاری امتحان و تصحیح اوراق به صورت متمرکز انجام می شود. تاییدیه تحصیلی :به سنتی گفته می شود که مندرجات مدارک تحصیلی دوره های مختلف در آن مورد تایید قرا ر می گیرد ارزش تحصیلی :به سندی اطلاق می شود که نشان دهنده ارزش مدرک تحصیلی ازنظر علمی و استخدامی با توجه به آراء صادره ازمراجع ذی صلاح قانونی باشد. بانک سؤال :بانک سؤال مجموعه نسبتا وسیعی از پرسشهای آزمونهای پیشرفت تحصیلی است که براساس محتوا وویژگیهای رون سنجی مانند سطح دشواری و رو.ایی ملاکی در سؤال طبقه بندی و سازماندهی شده است. تعریف ارزشیابی تکوینی یا مستمر : آنچه عمدتا به منظور کمک به اصلاح موضوع مورد ارزشیابی یعنی برنامه یا روش آموزشی ، مورد استفاده قرار می گیرد ، ارزشیابی تکوینی نام دارد. ارزشیابی تکوینی یا مستمر درآموزش متوسطه :درنظام آموزش وپرورش دوره متوسطه ارزشیابی تکوینی برای اصلاح موضوع ارزشیابی و به منظور تقویت اعتماد به نفس تحکیم آموخته های دانش آموزان ،آگاهی معلمان ازنقاط قوت وضعف درسی ونحوه عملکرد دانش آموزان درفرایندیاددهی. یادگیری و پرورش روحیه تحقیق ، تفکر ،تلاش ، ابتکاروفعالیت های گروهی -تدارک بازخورد مناسب به صورت مستمرازنحوه مشارکت دانش آموزدرفعالیت های یاددهی.یادگیری واتخاذ روشهای مناسب به منظوربهبود فرایند انجام شود. هدف ارزشیابی تکوینی یا مستمر : 1. فراهم آوردن شواهد معتبری درمورد یادگیری درسی. 2. تعیین نقاط قوت و ضعف دانش آموزان درفرایند یاددهی و یادگیری. 3. تقویت اعتماد به نفس در دانش آموزان. 4. تثبیت اعتماد به نفس فراگیران وایجاد انگیزه برای یادگیری در آنان. 5. پرورش روحیه تحقیق ، تفکر ، تلاش ، ابتکار وخلاقیت دانش آموزان. 6. توجه به جنبه های مهم درس و اهداف آموزشی آن. 7. تشویق به استفاده ازراهبردهای فعال یاددگیری. 8. مشخص کردن نتایج ودادن بازخورد تصحیح کننده به شاگردان. 9. کمک به شاگردان درپی گیری پیشرفت خود و توسعه مهارت های ارزیابی از خویشتن. 10-مطلع کردن دانش آموزان از سطح عملکرد مورد نیاز. 11-ایجاد انگیزه در فراگیران جهت تداوم یادگیری . 12-نمایان ساختن توانایی های بالقوه ی فراگیران ، که این خود موجب خودشناسی و تبین تصویری ذهنی فراگیر از خودش می شود . 13 -ارزشیابی راه کم کاری و خطای گذشته را بازکرده و مراحل جدیدی را برای آغازگری مجدد فراهم می سازد.( خود آغازگری ) 14-ارزشیابی به عنوان وسیله ای برای شناخت توانایی وزمینه های علمی فراگیران و تصمیم گیری برای انجام دادن فعالیت های بعدی آموزشی است. 15-ارزشیابی به عنوان وسیله ای برای شناساندن هدف های آموزشی در فرایند یاددهی – یادگیری است. 16-ارزشیابی به عنوان وسیله ای برای بهبود و اصلاح فعالیت های آموزشی است. برای انجام ارزشیابی تکوینی یا مستمر می توان از شیوه های اجرایی گوناگون در کلاس درس استفاده نمود. بدون شک این شیوه ها از هد ف های دوره تحصیلی ، سطح سنی دانش آموزان موضوع ومحتوای دروس ، روشهای تدریس معلم ، تعداد دانش آموزان کلاس و چندین عامل دیگر تا ثیر می پذیرد. با این وصف استفا ده از شیوه های زیرپیشنهاد می شود : 1. ثبت رویدادهای مهم از عملکرددانش آموزدریک مجموعه 2. انجام آزمایش به صورت فردی وگروهی 3. انجام پروژه های فردی وگروهی 4. اجرای نمایش 5. مشاهده واستفاده از آن در اندازه گیری 6. یادداشت رویدادهای مهم عاطفی ،روانی وحرکتی 7. اظهار نظرهای کتبی وشفاهی معلم 8. دادن کارهای عملی به دانش آموزان (پوشه کار یا مجموعه کارها ) ( Portfolio ) 9. انجام آزمون کتبی چند گزینه ای 10-استفاده از سوالهای شفاهی،تحلیلی،تبیینی 11- تهیه گزارش وخلاصه نویسی 12- برگزاری کنفرانس 13- مشارکت دانش آموزدر ارزشیابی از خودیا دیگران 14- انجام آزمون های کتبی تشریحی شیوه های اجرایی ارزشیابی تکوینی یامستمر: 1- ثبت رویداد های مهم از عملکرد دانش آموزان در مجموعه ای به نام پورت فولیو این مجموعه شامل یک ارائه بصری از موفقیت های شاگرد،توانایی ها،نقاط ضعف،قوت وپیشرفت او در خلال زمان است. در این روش،دانش آموزبرای نشان دادن توانایی ها وپیشرفت کار خود، مثالهاونمونه هایی که از جریان کار خود در طول سال،نوبت امتحانی یاترم تحصیلی انجام داده با خود به کلاس می آوردو برای ارزشیابی در اختیارمعلم قرار می دهد.این روش شامل آرشیوی از اسناد ومدارک مربوط به رشدیادگیری در زمینه های است که معرف پیشرفت واقعی او هستند. 2- استفا ده ازآزمونهای پیشرفت تحصیلی :ازنواع ازمونهای عینی یا بسته پاسخ‌ (چندگزینه ای- جورکردنی- صحیح- غلط‌)و آزمونهای کوته پاسخ به صورت کتبی استفاده می شود. 3- استفاده ازپرسش های شفاهی :در این روش معلمان به تناسب محتوای درس و نحوه آموزش از دانش آموزان سؤالاتی را به صورت شفاهی می پرسند این روش بیشترین استفاده را درکلاسهای آموزشی در نظام ما دارا می باشد و به خاطر سهولت در طرح ، اجرا و... معمولا از آن استفاده می کنند. 4- استفاده از سؤالات تشریحی به صورت تحلیلی- تبیینی و خلا صه نویسی:در این روش یک یا چند سؤال تشریحی برای دانش آموزان مطرح می شود واز او خواسته می شود که پاسخ سؤال را به صورت های توصیفی- تحلیلی تبیینی و خلا صه نویسی بنویسد. 5- انجام آزمایش :انجام ازمایش به صورت فردی یا گروهی انجام می شود انجام ازمایش مستلزم ایجاد فرضیه- طراحی- اجرا آزمایش و تهیه گزارش نتیجه آن است. استفاده از مهارت های تخمین زدن- اندازه گیری و به کارگیری حقایق و مفاهیم علمی و ... ازمواردی است که در انجام آزمایش می توانند به عنوان هدف مطرح شود. فراگیران با استفاده از بعضی از وسایل ومواد ، عملادر باره مفهومی خاص تجربه کسب می کنند. 6- پروژه فردی یا گروهی :پروژه کوشش علمی یک دانش آموز رادر حیطه مورد علا قه خودش نشان می دهد. پروژه به دانش آموز این امکان را می دهد که آزمایش کند تصمیم بگیرد فرضیه بسازد ، ایده ها را بررسی و امتحان کند به دنبال راه حل هایی بگردد و مهمتر از همه درباره خود و دنیای اطراف خود مطالعه کند. پروژه گروهی مستلزم شرکت گروه دربرنامه ریزی- تحقیق- بحث گروهی و ارائه محصول است. 7- اندازه گیری مبتنی بر عملکرد:دراین روش دانش آموز به انجام رفتار یا وظیفه خاص می پردازد.این کار بیشتر مستلزم انجام یک مهارت است. عملکرد دانش آموز در فرایند کار سنجیده می شود و مورد ارزشیابی قرار می گیرد. 8- نما یش :در بحث نمایش دانش آموزان مهارتهای تازه یاد می گیرند یا مهارتهایی که اموزش داده شده اند را به نمایش می گذارند و نمایش آنها مورد ارزیابی و سنجش قرار می گیرد.برای این منظور دانش آموزان که از قبل خود را برای آماده کرده اند در جلو کلاس می ایستند و خود را مورد خطاب قرار می دهندو ایفای نقش می نمایند. 9- مشاهده و استفاده از آن در ارزشیابی :متخصصین چهار شیوه مشاهده را به شرح زیر ارائه نموده اند: الف)مقیاس درجه بندی:نقاط روی مقیاس توصیف می شود. توصیف ها عبارتهایی هستند که به صورت رفتاری نشان می دهندکه دانش آموزمورد مشاهدهدر مراحل مختلف مقیاس چگونه عمل می کند ب)چک لیستها(فهرستهای باز بینی) : به فهرستی از ملاک ها یا معیارهای معینی گفته می شود که برای مقایسه کردن ، مرتب کردن یا جمع آوری هر گونه اطلاعات برای مثال ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تهیه می شود. 2. در این فهرست با زدن علامت ((7)) در برابر هر یک از ملاک ها یا معیارهای یاد شده دستیابی یا عدم دستیابی به آنها آشکار می شود . در فرم ها وبرگها،فهرستی ازرفتارهایی که قراراست مورد ارزشیابی قرارگیرند تهیه می شود. رفتارهامورد مشاهده قرار می گیرد و ارزشیابی آن به صورت کمی(نمره)یا توصیفی(خوب،متوسط و....)تعیین می گردد. رفتار را می توان عمل قابل مشاهده و اندازه گیری تعریف کرد که ممکن است این رفتار آشکار یا پنهان و غیر قابل مشاهده باشد سیستم ارزشیابی فعلی بیشتر رفتارهای آشکار را اندازه گیری می کنداما در سیستم های پیشرفته آموزشی رفتارهای پنهان و غیر قابل مشاهده نیز مورد توجه قرار می گیرند لذا توجه به هر دو بعد رفتار ضرورت یافته است. ج)سوابق تراکمی:در این روش که تمام پاسخ های فرد را در خلال مدت معینی در بر می گیرد،اطلاعات جمع آوری و در مورد پیشرفت تحصیلی دانش آموز در موضوع خاص اظهار نظر می شود ومیزان پیشرفت اوارزش گذاری می گردد. د)یادداشت رویدادهای مهم:از این رو ش معمولابرای اندازه گیری نتایج عاطفی و روانی- حرکتی می توان استفاده کرد. ولی ارزشیابی آموزشی شامل توصیف واقعی از رویدادهاو اتفاقات معنی داری است که معلم در نتیجه مشاهده از رفتار دانش آموزودر جریان آموزش،یادداشت می کند.در ارزشیابی از طریق مشاهده می توان مانند الگوی زیر عمل کرد. مشاهده رفتار فراگیران ثبت نتایج ارزشیابی در جدول مخصوص جمع بندی مشاهدات قضاوت و اعلام نظر نهایی 10- اظهار نظر های کتبی و شفاهی معلم درباره بهبود عملکرد دانش آموزو پرهیزازنمره این روش شامل اظهار نظرهایی است که به صورت توصیفی توسط معلم درباره دانش اموز می شود. این اظهار نظرها می تواند به صورت شفاهی به دانش آموز گفته شود ویا به صورت کتبی ثبت و به اطلاع دانش آموز یا ولی وی برسد و یا در محلی نگهداری شود. 11- دادن کارهای عملی به دا نش آموزان : ( portfolio) براساس دروس و محتوای ارائه شده و به منظور تثبیت یادگیری و شناسایی و ارزشیابی میزان یادگیری انجام کارهایی به دانش آموزان واگذار می شود. با توجه به سن دانش آموزان- موقعیت- شرایط ومحتوای دوره و پایه تحصیلی کارهای عملی نیز متفاوت و گوناگون می باشد. مواردی مانند تهیه نشریه -جمع آوری اطلاعات و تهیه گزارش- ساخت ابزار- مطالعه کتب- خلاصه نویسی- شرکت در جلسات خاص-و ... را شامل می شود. 12- مشارکت دادن دنش آموزان در ارزشیابی از خود یا دیگران : در این روش زمینه هایی فراهم می گردد تا دانش آموز کار خود یا همکلاسی هایش را مورد رزشیابی قرار دهد. نمونه ساده آن تعویض برگه های پاسخ دانش آموزان به یک سؤال یا سؤالات می باشد که تصحیح آن توسط دانش آموزان با راهنمایی کلی معلم صورت می گیرد. 13- روش یادداشت روزانه : در این روش از دانش آموزان خواسته می شود تا احساسات- تجارب یادگیری فعالیت های کلاسی و ... را به طور روزانه یادداشت کند و برای ارزیابی در اختیار معلم قرار دهد یا از دانش آموز خواسته می شود یادداشت های روزانه خود رادر کلاس توضیح دهد تبیین کند و به بحث بگذارد. 14- استفاده از آزمونهای عملکردی مدا د- کاغذی : دراین روش از دانش آموزان خواسته می شود تا با استفاده ار دانش و مهارت خوددر موقعیتی شبیه سازی شده با استفاده ازمداد و کاغذ میزان یادگیری و توانایی خودرا به نمایش بگذارد.مانند ارائه طرح یک لباس-این روش دردروس فنی و حرفه ای بیشتر کاربرد دارد. 15- نمونه کار : در این روش نمونه کارهایی از دانش آموز خواسته می شود تا انجام دهد. البته این عمل باید در شرایط کنترل شده باشد مانند تایپ کردن یک متن یا تعمیر یک وسیله برقی استفاده ازروش نمونه کار در دروس فنی و حرفه ای کاربرد بیشتری دارد. نظام نمره دادن در ارزشیابی مستمر : ارزشیابی ها بر اساس معیار و ملاک مقایسه شامل موارد زیر است : الف ) ارزشیابی معیار مدار : میزان پیشرفت دانش آموز با حدود انتظارات برنامه درسی و معلم مقایسه می شود . ب) ارزشیابی هنجار مدار : معیار آموزشی ، عملکرد دانش آموز در مقایسه با سایر دانش آموزان است. ج) ارزشیابی دانش آموز مدار : معلم با مقایسه وضعیت فعلی و قبلی دانش آموز به ارزشیابی او می پردازد و معلم دانش آموز را با خودش مقا یسه نموده و از تشویق کمک می گیرد و اعتماد بنفس او را تقویت کرده که باعث پرورش تفکر منطقی و خلاقانه دانش آموز می شود . دانش آموزان در طی فعالیت های آموزشی خود پی در پی مورد ارزشیابی قرار می گیرند . فرایند ارزشیابی مستمر که در قالب ارزشیابی های فعالیت مدار قرار می گیرد جزئی از یک تدریس فعال تلقی می شود

منبع : http://www.edunews.ir/index.php?view&sid=7924 موفق باشید

معلمان خوب :

ـ هدف دارند
ـ منتظر موفقیت همه دانش آموزان هستند
ـ تحمل ابهام را دارند
ـ برای ارضای نیازهای بچه ها تمایل به تغییر و هماهنگی دارند
ـ به کارشان فکر می کنند
ـ از مدلهای مختلف یاد می گیرند
ـ از کار و شاگردانشان لذت می برند

 ? معلمان خوب هدف دارند

شما نمی توانید به معنای کلی خوب باشید، بلکه باید در چیزی یا کاری خوب باشید. به عنوان معلم معنایش این است که بدانید دانش آموزانتان چه انتظاری دارند، و برای رسیدن به این انتظارات برنامه ریزی کنید، شما هم درباره آنچه در کلاستان رخ می دهد، بر پایه اهدافی که می خواهید به آنها برسید، انتظاراتی دارید. اگر می خواهید بچه ها را برای اشتغال آماده کنید، از آنها وقت شناسی و توجه خوب انتظار دارید. اگر در یک کلاس کنکور تدریس می کنید، به توضیح شکل تست و کمک به بهبود مهارتهای امتحان دادن بچه ها وقت می گذرانید و اگر می خواهید شاگردانتان در خواندن کتاب بهتر و جدی تر بشوند باید در کلاس وقتی برای خواندن و منابع و کتابهای لازم اختصاص بدهید.

? معلمان خوب منتظر موفقیت همه دانش آموزان هستند

این پارادوکس بزرگ تدریس است. اگر ما خودارزیابی مان را کاملاً بر پایه موفقیت شاگردانمان قرار بدهیم، حتماً ناامید خواهیم شد. در همه سطوح، به خصوص در آموزش بزرگسالان، فاکتورهای زیادی در زندگی دانش آموزان وجود دارد که نمی گذارد معلم موفقیت همه را تضمین کند. در عین حال، اگر ما با دیدگاهی جبری، دانش آموزانمان را به رفتار "دست من که نیست" واگذار کنیم، بچه ها بی تعهدی ما را حس می کنند و ناامید می شوند. ولی ما می توانیم با یک سوال ساده محیط شادی را درست کنیم: آیا من همه کارهایی را که می توانستم در این کلاس، در این زمان، برای رسیدن به نیازهای همه بچه ها، برای رسیدن به همه موفقیت ممکن انجام بدهم، انجام داده ام؟ تا وقتی می توانید بگویید "بله" ، شما محیط موفقیت را فراهم کرده اید.

? معلمان خوب می توانند با ابهام کنار بیایند

یکی از بزرگترین چالش های تدریس از نبود بازخورد آنی و دقیق سرچشمه می گیرد. دانش آموزی که امروز در حال سر تکان دادن و زیرلب زمزمه کردن درس جبر از کلاس می رود، ممکن است فردا بگوید که موفقیت عالی ای در ریاضی به دست آورده و از درس دیروزتان تشکر کند. راهی برای پیش بینی دقیق نتایج بلند مدت کارمان وجود ندارد. اما گر ما در انتخاب استراتژی و محتوا هدف داشته باشد، و سعی در موفقیت همه دانش آموزان بکنیم کمتر دچار غافلگیری خواهیم شد و به جای آن، روی چیزهایی که می توانیم کنترل کنیم تمرکز خواهیم کرد و اعتماد خواهیم داشت که آمادگی با فکر و تأمل احتمالاً نتایج خوبی خواهد داشت نه نتایج بد.

? معلمان خوب برای رسیدن به نیازهای بچه ها تغییر می کنند و منطبق می شوند

آیا واقعاً می توانیم ادعا کنیم در کلاس جغرافی درس داده ایم، در حالیکه هیچ کس مفاهیم تدریس ما را نفهمیده است؟ اگر هیچ کدام از دانش آموزانمان بیرون از کلاس کتاب به دست نگیرد، آیا ما واقعاً به آنها خواننده خوب بودن را آموخته ایم؟ ما اغلب به این جنبه ها فکر نمی کنیم اما آنها در قلب تدریس مؤثر جا دارند. یک طرح درس عالی و یک درس عالی دو موضوع کلاً متفاوت هستند؛ وقتی یکی از آنها در پی دیگری اتفاق می افتد خیلی خوب است، اما همه می دانیم که این اتفاق هر روزی نیست. ما به بچه ها درس می دهیم که یاد بگیرند و وقتی یاد نمی گیرند، باید استراتژی های تازه ایجاد کنیم، به راه های تازه فکر کنیم، و کلاً هر کاری که بتوانیم برای زنده کردن فرآیند یادگیری انجام دهیم. داشتن متدولوژی خوب، عالی است اما بهتر است بچه هایی داشته باشیم که در یادگیری خوب، شرکت می کنند.

? معلمان خوب متفکر هستند

این ویژگی شاید تنها خصوصیت مطمئن و مطلق تمام معلم های خوب است چون که بدون آن هیچ کدام از ویژگی هایی که گفتیم به رشد و بلوغ نمی رسد. معلم های خوب به طور عادی به کلاس شان، دانش آموزانشان، روش هایشان و محتوای تدریسشان فکر می کنند. آنها مقایسه می کنند و در تضاد بررسی می کنند، تمایزها و تشابه ها را ترمیم می کنند، دوره می کنند، حذف می کنند و ذخیره می کنند. عدم موفقیت در مشاهده آنچه در کلاس رخ می دهد ما را از تدریس و فرآیند یادگیری جدا می کند و اگر خودمان جدا باشیم، چطور می توانیم ارتباط پدید بیاوریم؟

? معلمان خوب از ندانستن ناراحت نمی شوند

اگر ما صادقانه و متفکرانه به آنچه در کلاس روی می دهد فکر کنیم، اغلب مشکلات و معماهایی را خواهیم یافت که نمی توانیم فوراً آنها را حل کنیم، سوالاتی که نمی توانیم پاسخ بدهیم. راینرماریاریکله در نامه هایش به یک شاعر جوان چنین نوشته است: "بکوش تا خود سوالات را دوست بداری چنانکه گویی آنها اتاقهایی با در بسته هستند یا کتابهایی که به زبانی بسیار غریبه نوشته شده اند. اکنون با سوالات بزی. شاید پس از این، روزی در آینده دور، اندک اندک و بدون توجه، بتوانی راهت را به سوی پاسخ زندگی کنی. " (???? - صفحه ?? و ??) به همین ترتیب تدریس ما در صورتی سودمند است که بتوانیم اندکی با یک سوال زندگی کنیم، بیندیشیم و مشاهده کنیم و بگذاریم پاسخ سوال در جواب وضعیت خاصی که در آن هستیم، خود رشد می کند.

? معلمان خوب الگوهای شخصیتی خوب دارند

دوباره به سه معلم خوبتان فکر کنید. چطور نحوه تدریس خود شما، خودآگاه یا ناخود آگاه، توسط اعمال و رفتار آنها شکل گرفته است؟ به بدترین معلمی که داشتید فکر کنید. از چه چیزهایی مطلقاً پرهیز می کنید چون به یاد می آورید که چه اثر تخریب کننده ای بر شما و هم شاگردی هایتان داشته اند؟ ما تدریس را به تدریج یاد می گیریم و ایده ها و رفتارها را به آرامی از بسیاری از منابع جذب می کنیم. تا به حال چند فیلم دیده اید که شخصیت معلم در آنها حضور داشته است، و چطور این فیلم ها به شما الگو داده اند؟ ما همیشه از تأثیرات خوب و بد روی تدریسمان آگاه نیستیم. با اندیشیدن به الگوهای تدریس و نحوه گرفتنشان بهتر می توانیم با چالش های جدید تطبیق و تغییر کنیم.

ادامه مطلب...

ادامه مطلب...

1- حتما در جلسات آخر درس پیش از امتحان در کلاس درس شرکت کنید . اغلب معلمان مطالب امتحان را در جلسات آخر مرور می کنند و در باره امتحانات توضیح می دهند .
2- سعی کنید بفهمید که دقیقا چه مطالب در امتحان خواهند آمد . ادامه مطلب...

خندیدن نوعی آنتی بیوتیک طبیعی است که همه انسانها با استفاده از آن، می توانند بسیاری از دردهای خود را تخفیف دهند. خنده واکنشی است غیر ارادی که باعث انقباض هماهنگ پانزده ماهیچه صورت و سریع شدن تنفس و جریان خون و نتیجتاً افزایش ترشح آدرنالین در خون می شود که تاثیر نهایی آن ایجاد احساس لذت و شادابی در فرد است. خنده ارزانترین داروی پیشگیری و مبارزه با بسیاری از بیماریها است و باعث پائین آمدن ضربان قلب و کاسته شدن فشار خون می گردد و از آنجا که شخص را وادار می کند نفس عمیق بکشد، موجب می شود میزان اکسیژن بافتها افزایش یابد، لذا خنده باعث طولانی شدن عمر می شود. ترشح هورمون «ایمونوگلوبولین» در بدن با میزان خندیدن ما ارتباط مستقیم دارد. «ایمونوگلوبولین"» به مبارزه دستگاه ایمنی بدن با باکتریها و میکروبها کمک کرده و شخص را برای مقابله با بیماریها آماده می کند. علاوه بر آن هورمون «سایتاکیناز» که به آن هورمون شادی نیز گفته می شود، در اثر خندیدن، نوعی ماده شیمیایی خاص سیستم عصبی به نام «آندروفین» تولید می شود که در شخص اعتماد به نفس و سرخوشی ایجاد می کند. پژوهشهای دیگر بر روی خندیدن نشان می دهد که انسانها به وسیله خنده، درد را بیشتر تحمل می کنند به این دلیل که خنده ترشح آندروفینها را زیادتر می کند و آندروفینها کشنده های طبیعی درد در بدن هستند.در واقع «آندروفین» ماده ای مشابه مرفین است که در بدن ساخته می شود، مقدار این ماده در خون، در اثر ورزش و فعالیتهای نشاط آور، بالا می رود. دانشمندان انگلیسی بعد از سالها تحقیقات به این نتیجه رسیدند که یک دقیقه از ته دل خندیدن معادل 45 دقیقه ورزش، انسان را سر حال می آورد. بنابر آخرین تحقیقات علمی، خندیدن، باعث کاهش بروز انواع بیماریها ازجمله بیماریهای قلبی می شود. از طرفی خنده با ایجاد تغییراتی در راههای تنفسی، باعث می شود هوای بیشتری در بینی ما جریان یافته و به سرد شدن مغز کمک کند و هر چه مغز خنک تر باشد ما شادتر خواهیم بود. بر روی سایت اینترنتی BBC مقاله ای وجود دارد به این مضمون که، کسانی که دچار حمله قلبی شده اند در روز با حداقل 30 دقیقه خندیدن می توانند احتمال حمله قلبی دوم را تا حد قابل توجهی کاهش دهند. همچنین کسانی که فشار خون دارند نیز با وجود روحیه شاد و خندیدن می توانند فشار خون خود را در حد مطلوب نگه دارند. در حال حاضر این عقیده که قسمت اعظم بیماریها بر اثر احساسات منفی اضطرابها بوجود آمده و پیشرفت می کند،توسط اکثر روانشناسان و روانپزشکان مورد قبول قرار گرفته است . استرسها و اضطرابهای روزانه در طول زمان چنان ناهماهنگیهایی در جسم ایجاد می کند که ممکن است به بحران روانی منتهی گردد. زمانیکه هورمونهای ناشی از فشار روانی بطور دائم به مقدار زیاد تولید گردد، سیستم دفاعی بدن قادر به انجام وظیفه کامل نخواهد بود و همین راه را برای انواع عفونتها و بیماریها هموار کرده و اندامهای داخلی بدن را تحت فشار شدیدی قرار خواهد داد. خندیدن می تواند سلاح موثری برای مقابله با این فشارهای روانی و استرسهای روزمره باشد.

زندگی روزانه و حوادث و اتفاقات آن ایجاد عکس العمل هایی در انسان می شود که گاهی شرایط زمان و مکان اجاره بروز آن ها را نمی دهد و در نتیجه مقدار زیادی انرژی در بدن ذخیره می شود .
این انرژی های عصبی به جای آنکه صرف ایجاد معادلاتی از افکار و هیجانات جدید شود به دلیل موانع موجود ، تولید حریانی در اعصاب حرکتی در گروه های مختلف عضلات می کند و سبب ایجاد حرکات نیمه تشنجی می شود که روان شناسان آن را خنده نامیده اند
خنده پدیده ای است که غالباً برای ابراز شادمانی به کار می رود و به راستی به حقیقت این جمله ارد بزرگ پی میبریم که
چه زیبایند آنانی که همیشه لبخندی برلب دارند . در بین موجودات زنده فقط انسان از این توانایی برخوردار است . خنده از نظر روان شناسان معتقدند که چون مقدار زیادی انرژی ذخیره شده و واپس زده روانی به علت شرایط مختلفی چون کنترل شدید محیط ، حوادث اتفاقی و بازداری های ذهنی راهی به بیرون پیدا نمی کنند از طریق خنده از ذهن و بدن تخلیه می شوند .
به همین دلیل است که همیشه پس از خنده احساس آرامش به وجود می آید و با خود تمرکز را به همراه می آورد .
روان شناسان به خنده به عنوان ضریب اطمینان ذهن و روان می نگرند که در مواقع انباشته شدن انرژی های هیجانی و مخرب نقش مهمی در بیرون راندن آن ها ایفا می کند .
به همین دلیل خنده از نظر علم روان شناسی دارای جایگاه ویژه و پر ارزشی است و می تواند به برقراری تعادل روانی درانسان کمک کند و زمینه سلامت روانی او را فراهم سازد . نقش ویژه ای که خنده در تخلیه فشارهای روانی به عهده دارد باعث شده که روان شناسان به متولیان امر توصیه کنند که محیط های کئاری آموزشی و خانوادگی را به محیط های شاد و پر خنده تبدیل کنند . تحقیقات نشان می دهد که واکنش خنده فرایند مغزی عصبی ویژه ای دارد . به هنگام خندید در الگوی امواج مغزی ما تغییرات قابل ملاحضه ای روی می دهد وهمه سطوح کورتکس مغز ، و نه فقط یک جتیگاه واحد ، نسبت به خنده واکنش نشان می دهند .
برخی از دانشمندان نیز خنده را به طوفان مغزی تشبیه کرده اند و معتقدند که خنده نقش شوک عصبی خفیف را بر روی مغزایفا می کند . از آن جا که مغز حیاتی رین ارگان بدن است و بر فعالیتهای جسمانی و روانی کنترل دارد ، هرگونه تغییر ثبتی در عملکرد آن می تواند بر عملکرد کل بدن تاثیر سفید داشته باشد . زمانی مه ما می خندیم ، مقدار بسیار زیادی از اکسیژن را به طرف سلول های بدن به ویژه سلول های مغزی می فرستیم .
می دانیم که مغز در حدود یک پنجم از کل اکسیژن مورد نیاز بدن را به تنهایی مصرف می کند بنابراین زمانی هم که مغز با خونی که از مقدار تکسیژن بیشتری برخوردار است تغذیه می شود عملکرد بهتری در مقایسه بازمانی که کمتر اکسیژن می گیرد ، پیدا می کند و در نهایت همه عملکردهای ذهنی و بدنی ما بهبود می یابند .
ارتباط با خنده :
?- سیستم ایمنی :
تحقیقات علمی نشان می دهد در حالی که افسردگی به ستگاه ایمنی بدن در برابر بیماری آسیب می رساند خنده با کاهش کورتیزول ، افزایش فعالیت سلولهای کاهنده در افزایش سیتوکنین ، دستگاه ایمنی را تقویت می کند .
وقتی شخص می خندد وجودش از احساساتی مثل آلودگی ، گرما ، رهایی و سرحالی آکنده می شود و این ها همان احساساتی هستند که در بردارنده مفهوم احساس سلامتی اند .
?- ورزش :
خنده یکی از مهمترین ورزشهاست . هیچ ورزشی نمی تواند مثل خنده بیشتر غضلات بدن را به جنبش در آورد .
یک دقیقه خندیدن برابر با چل مرتبه نفس کشیدن است .
همچنین روزانه ?? دقیقه خندیدن بخش زیادی از منافع حاصل از پیاده روی صبحگاهی را در بردارد .
?- بیماریهای قلبی
خنده با کاهش وزدودن احساسات منفی نقش مهمی در پیشگیری از حملات قلبی دارد و نوعی ماساژ قوی برای قلب است .
پژوهشها نشان داده است که خندیدن از بروز انواع سکته ها و لخته شدن خون در رگ ها جلوگیری می کند
?- صبر :
متخصصان اعلام کرده اند کسانی که لبخند بر لب دارند علاوه بر آن که از شکیبایی بیشتری برخوردار اند قدرت بسیاری نیز برای حل مشکلات خود می یابند به گفته ارد بزرگ آنکه همیشه لبخندی بر لب دارد شادی را به همگان هدیه می دهد .  و بدین ترتیب روحیه یاس که منجربه بروز انواع بیماری ها می شود از بین خواهد رفت . برخی دیگر از صاحبنظران معتقدند داشتن لبخند بر لب بیانگر نوعی آرامش و تخلیه فشار در افراد است و کسانی که هیچ گاه خنده بر لب ندارند نه تنها در مواجهه با هر حرکتی بلافاصله عصبانی شده و از خود واکنش نشان می دهند بلکه فشار خون آنها نیز افزایش خواهد داد .
?- فشار خون :
تحقیقات دانشمندان نشان می دهد خنده بهترین درمان برای افرادی به شمار می رود که دوران بهبودی پس از سکته قلبی را می گذرانند زیرا فشار خون آنان را کاهش می دهد .
به گزارش پایگاه اینترنتی ، محققان اتریشی در پژوهشی دریافتند که خنده درمانی افرادی که سکته کرده اند سبب کاهش فشار خون می شود .
?- درد :
بدن ما به طور طبیعی مجهز به موادشیمیایی ضد دردی است که در صورت لزوم برای تخفیف درد از مغز آزاد می شود و آندورفین نام دارد . خندیدن باعث افزایش ترشح این مواد می شود .
محققان در دانشگاه سریلند به این نتیجه رسیده اند که خنده داروی بسیاری از بیماری هاست و چنان چه این حالت به اندازه طبیعی در بشر بوجود آید هرگز بیماری رشد نخواهد کرد .
روزنامه ای کهدر مسکو با انتشار مقاله ای در این زمینه خاطر نشان کرد تحقیقات دانشمندان در دانشگاه سریلند که با آزماریش روی بیش از ??? نفر انجام شده نشان می دهد که خنده بسیاری از دردهای آن ها را از بین برده و ریشه های درمان خود جوش را در این افراد به وجود آورده است .

?- فرآیند یادگیری :
از آنجا که اشتغال ذهنی و اضطراب از موانع یادگیری به شمار می رود از این رو خندیدندر ابتدای مطالعه باعث ایجاد آرامش فکری می شود و فرایند یادگیری را اسان می کند .
احساس شادی در پی خندیدن و بهبود حال و هوای افراد در بلند مدت ، هم در افراد سالمن و هم در بیماران سبب بهبود کیفیت زندگی آنان می شود .
محققان برای بوجود آمدن زمینه های خندیدن مناسب ، خواندن انواع رمان محاوره با افراد مختلف و دردیدن فیلم های شیمایی و بالاخره افزایش آداب و معاشرت با دیگران را پیشنهاد می کنند .
بنابراین می توان گفت :
خنده نقش حمایتی و تقویتی را بر روی مغز و بدن ایفا می کند .

 زندگی را سخت نگیرید و در فرصت های مختلف بخندید

ادامه مطلب...

ادامه مطلب...

ادامه مطلب...